Operasyon Red Dawn: Sessizliğin İçinde Saklanan Adam

Gerçek savaşlar çoğu zaman sahada değil, sessizce toplanan bilginin masasında kazanılır. Saddam Hüseyin’in 13 Aralık 2003 gecesi, Irak’ın Tikrit kenti yakınlarındaki küçük bir köy evinin arkasında, dar bir çukurda yakalanışı; modern istihbarat tarihinin en sessiz, ama en öğretici zaferlerinden biridir (U.S. Department of Defense [DoD], 2003; Central Intelligence Agency [CIA], 2017). Bu olay, kaba gücün değil sabrın, silahın değil bilginin zaferidir. Saddam’ın sonu, aslında istihbarat biliminin temel yasalarından birini doğrular: hiçbir sessizlik mutlak değildir (CIA, 2017).

Irak işgalinin ardından sahada tam bir bilgi kaosu hâkimdi. Bağdat düşmüştü, rejim çökmüştü, fakat Saddam ortada yoktu. Bazı kaynaklar onun Suriye’ye geçtiğini, bazıları ise kuzeyde aşiret bağlantılarıyla saklandığını öne sürüyordu (Bergen, 2012). Ancak bu söylentiler, birbirini boğan bir gürültüye dönüşmüştü. Analistler bu bilgi kirliliğini aşmak için doğrudan hedefi değil, hedefin çevresini izlemeye karar verdi. Bu yaklaşım, modern istihbaratta “pattern-of-life analysis” yani davranış örüntüsü incelemesi olarak bilinir (Defense Intelligence Agency [DIA], 2019). Amaç, bir kişinin nerede olduğunu değil, hayatın onun etrafında nasıl aktığını çözümlemektir. Saddam artık sadece bir adam değil, çevresindeki davranışların şekillendirdiği bir gölgeydi (Schmidle, 2011).

Sahada görev yapan ekipler, haftalarca en küçük değişiklikleri bile kaydetti: bir köyde her gece aynı saatte yanan bir ışık, düzenli olarak aynı evlere girip çıkan birkaç kişi, çöplerin her seferinde yakılması (CIA, 2017). Her biri kendi başına önemsiz görünüyordu. Fakat istihbaratın özü, önemsizi anlamlıya dönüştürme sanatıdır (CRS, 2011). Saddam’ın çevresi elektronik iletişimi tamamen kesmişti; ne telefon, ne internet, ne telsiz. Bu, klasik istihbarat yöntemlerini etkisiz hale getirdi ama aynı zamanda analistler için bir ipucu oluşturdu. Çünkü tam sessizlik, veri analizinde boşluk değil, anlamlı bir anomaliydi (DIA, 2019). Saddam’ın görünmez olmaya çalıştığı yerde, davranışların ritmi sessizliğin haritasını çizmeye başlamıştı.

İstihbaratın ikinci ayağı HUMINT, yani insan kaynaklı bilgi, operasyonun bel kemiğiydi. Eski Baas mensupları, Saddam’ın akrabaları, çocukluk arkadaşları ve yerel aşiret liderleri teker teker sorgulandı (Bergen, 2012). Kimse açık konuşmuyordu ama ifadeler arasında tekrar eden küçük detaylar vardı: bazıları Tikrit çevresinde “saygı duyulan bir misafir”den, bazıları “sessizce yardım isteyen bir aileden” bahsediyordu (CIA, 2017). Bu kırıntılar birleştiğinde, tablo giderek netleşti. Analistler Saddam’ın psikolojik profilini inceledi; ailesine ve doğduğu topraklara olan bağlılığı, eninde sonunda Tikrit’e döneceğini gösteriyordu (Schmidle, 2011). Çünkü bazı liderler, güçlerini kaybetseler de köklerinden kopamaz. Saddam için memleket, sadece doğduğu yer değil, hâlâ hükmettiğini sandığı bir simgeydi.

Son haftalarda Task Force 121 adlı özel birlik devreye sokuldu. CIA analistlerinden gelen bilgiler, sahadaki askerî planlamayla birleştirildi (DoD, 2003). Hedef bölge iki noktaya indirildi: “Wolverine 1” ve “Wolverine 2.” İlk baskın boş çıktı. Ancak ikinci noktada, bir çiftlik evinin bahçesinde saman yığınlarının arasında küçük bir metal kapak fark edildi (Bergen, 2012). Kapak kaldırıldığında, yerin altında sıcak, havasız bir oda belirdi. İçeride, elinde tabanca, yanında bir çanta para ve iki tüfek bulunan, yorgun ama sakin bir adam oturuyordu. Saddam Hüseyin. Yüzünde ne korku ne pişmanlık vardı — sadece sona ermiş bir dönemin ağırlığı (DIA, 2019). Yakalandığında söylediği ilk söz, tarihin ironisiydi: “Ben Cumhurbaşkanıyım… konuşabiliriz.” Ama artık konuşacak hiçbir şey kalmamıştı.

Operation Red Dawn, istihbarat disiplinine dair temel bir gerçeği ortaya koydu: büyük hedefler tek hamlede değil, binlerce küçük gözlemin sabırla dokunmasıyla bulunur (CRS, 2011; CIA, 2017). Bir liderin nerede olduğu değil, hayatın onun etrafında nasıl şekillendiği belirleyicidir. Saddam’ı yakalayan şey bir ihbar değil; binlerce kez gözden geçirilmiş hipotezler, küçük davranış örüntüleri ve test edilmiş olasılıklardı (Bergen, 2012). Bu, modern istihbaratın bilimsel metodolojisinin sahadaki en somut örneklerinden biridir.

Sonrasında yapılan sorgulamalar, Saddam’ın hâlâ rejimini yeniden kurma hayalleri kurduğunu gösterdi (CIA, 2017). Ancak en sembolik unsur, saklandığı yerin kendisiydi: “Spider Hole.” Bir diktatör, yıllarca ördüğü kendi ağında saklanmaya çalışırken, sonunda o ağın içinde yakalanmıştı (Schmidle, 2011). Tarih bazen şiirsel bir adalet duygusuna sahiptir; Saddam’ın sığınağı, hem fiziksel hem metaforik olarak, kendi korkularının mezarı oldu (DIA, 2019).

Bugün Red Dawn operasyonu, yalnızca askeri tarih açısından değil, modern güvenlik bilimi açısından da ders niteliğindedir. Çünkü bilgi çağında hiçbir sessizlik kalıcı değildir (CIA, 2017). İnsan davranışları her çağda bir tür iz bırakır: bir ışık, bir fatura, bir rota, bir cümle… Hepsi birer veri kırıntısıdır. İstihbaratın ustalığı, o kırıntılardan bütünü görebilmektir (CRS, 2011). Saddam’ın yakalanışı, bir çağın kapanışını değil, verinin sabra galip geldiği bir dönemin başlangıcını simgeler (Bergen, 2012). Ve bu hikâyenin sonunda kalan ders, her zamanki kadar basit ama keskindir: Kendini görünmez sanan insan, aslında en net izleri sessizliğinde bırakandır.